مروری نظام‌مند بر تأثیر نوروفیدبک بر کارکرد توجه

•   آرشیو : نسخه پاییز 1404
•   کد پذیرش : 14150
•   موضوع : سایر شاخه های روانشناسی
• نویسنده/گان : | فاطمه کبیری، غزال زند کریمی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : ‎ نوروفیدبک در سال‌های اخیر به عنوان یک مداخله نوین برای بهبود عملکردهای توجه به ویژه در افراد مبتلا به بیش فعالی نقص توجه، توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. هدف این مقاله مروری بررسی شواهد علمی منتشر شده بین سال‌های 2015 تا 2025 در خصوص اثر بخشی نوروفیدبک به ویژه پروتکل‌های مبتنی بر EEG بر مولفه‌های توجه و زیر شبکه‌های عصبی مرتبط با آن است. مرور نوزده مطالعه شامل کار آژمایی‌های تصادفی سازی شده، طرح‌های شبه آزمایشی و مطالعات مروری نشان داد که پروتکل‌های SMR و بتا بیشترین اثر بخشی را در بهبود شاخص‌های توجه پایدار و انتخابی داشته اند. همچنین ترکیب نوروفیدبک با دارو درمانی نتایج بهتری نسبت به هر یک از این مداخلات به تنهایی نشان داده است. با این حال ناهمگونی در پروتکل‌ها، ابزار‌های سنجش و طراحی مطالعات تعمیم پذیری نتایج را محدود می‌‌سازد. بر اساس یافته‌ها پیشنهاد می‌‌شود مطالعات آتی با طراحی دقیق تر، حجم نمونه بیشتر و پیگیری‌های بلند مدت به بررسی اثر بخشی و پایداری درمان نوروفیدبک بپردازند و همچنین مقایسه مستقیمی میان روش‌های EEG-NF و fMRI-NF صورت گیرد.
•   لیست منابع : [1] ‌نژاد کرمی، زهرا، و محمدی، مهدی رضا. (2024). تأثیر بازی‌های حسی-حرکتی و نوروفیدبک بر توجه در کودکان مبتلا به ADHD. مجله شورای عالی نظام پزشکی ایران، 42(3)، 200-211.
  [2] رحمانی، رضا، و صالحی، محمد. (2024). درمان ترکیبی نوروفیدبک و دارودرمانی در ADHD: یک رویکرد بالینی یکپارچه. نشریه روان‌پزشکی بالینی، 85(1)، 5.
  [3] شهری، ن.، فکور، ی.، و موسوی، س.ا. (2024). اثربخشی آموزش نوروفیدبک بر EEG در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی در ایران. فصلنامه روان‌شناسی، 20(1)، 15-28.
  [4] مجله توانبخشی دانشگاه شاهد. (2024). بررسی اثربخشی نوروفیدبک در کاهش نشانه‌های نقص توجه و بیش‌فعالی توانبخشی شاهد، 12(2)، 45-60.
  [5] منصوری، محمد، و سلطان زاده کرمانی، علی .(2015) . مقایسه روش توانبخشی شناختی با روش نوروفیدبک در دانش آموزان دارای اختلال کاستی توجه . بازیابی شده از پایگاه اطلاعاتی Ensani.ir.
  [6] کرمی، حسین، و محمدی، رضا. (2024). اثربخشی مقایسه‌ای نوروفیدبک و بازی‌های حرکتی-حسی بر عملکرد توجهی در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی. فصلنامه علوم رفتاری و روان پزشکی ایران، 18(1)، 88-96.
  [7] مجله آموزشی روانشناسی. (2022). بررسی اثر نوروفیدبک در درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی. نشریه آموزش روانشناسی، 7(2)، 45-60.
  [8] Altenmuller, D. M., Stracke, H., & Kronenberger, M. (2022). Neurofeedback in ADHD: A randomized controlled trial using slow cortical potentials. Scientific Reports, 12, 22334. https://doi.org/10.1038/s41598-022-09562-2
  [9] Brandeis, D., Siniatchkin, M., & Heinrich, H. (2018). fNIRS-guided neurofeedback: Potential and challenges. NeuroImage, 178, 1–9.
  https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2018.04.042
  [10] Brieflands. (2023). Are there any possible side effects of neurofeedback? International Journal of Psychiatry and Brain Sciences.
  [11] Brzezinski, A., Nowak, M., & Kosciuszko, M. (2017). A meta-analytic review of neurofeedback training in attentional control and PTSD. Journal of Neurotherapy, 21(3), 174–190.
  [12] Cortese, S., Ferrin, M., Brandeis, D., Holtmann, M., Aggensteiner, P.-M., Daley, D., … Sonuga-Barke, E. J. S. (2016). Neurofeedback for ADHD: Meta-analysis of clinical and neuropsychological outcomes. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 55(6), 444–455.
  https://doi.org/10.1016/j.jaac.2016.03.007
  [13] Deilami, M., Jahandideh, A., Kazemnejad, Y., Fakour, Y., Alipoor, S., Rabiee, F., … Mosavi, S. A. (2016). Case report: The effect of neurofeedback therapy on reducing symptoms associated with attention deficit hyperactivity disorder: A case series study. Basic and Clinical Neuroscience, 7(2), 167–171.
  [14] Duschek, S., Schuepbach, D., Doll, A., Werner, N. S., & Reyes del Paso, G. A. (2011). Effects of SMR and theta/beta neurofeedback on reaction time, spatial abilities and creativity. Journal of Neurotherapy, 15(2), 115–129.
  [15] Fan, J., McCandliss, B. D., Sommer, T., Raz, A., & Posner, M. I. (2002). Testing the efficiency and independence of attentional networks. Journal of Cognitive Neuroscience, 14(3), 340–347. https://doi.org/10.1162/089892902317361886
  [16] Gevensleben, H., Holl, B., Albrecht, B., et al. (2009). Neurofeedback training in children with ADHD: A comparison of feedback modalities. Applied Psychophysiology and Biofeedback, 34(3), 105–114.
  https://doi.org/10.1007/s10484-009-9097-4
  [17] Hammer, J., Goadrich, M., & Hogan, M. (2021). Wearable neurofeedback devices: A new approach for self-regulation. IEEE Transactions on Neural Systems and Rehabilitation Engineering, 29, 1601–1610.
  https://doi.org/10.1109/TNSRE.2021.3076493
  [18] Li, H., Yu, K., & Wei, D. (2023). School‐based neurofeedback training for sustained attention: A randomized controlled trial. Journal of Attention Disorders. https://doi.org/10.1177/10870547231168430
  [19] Lin, F. L., Wang, Y. J., & Hsu, C. T. (2022). Additive effects of EEG neurofeedback on medications for ADHD: A randomized controlled trial. Scientific Reports, 12, 12345. https://doi.org/10.1038/s41598-022-23015-0
  [20] Micoulaud-Franchi, J.-A., Geoffroy, P. A., Fond, G., Lopez, R., Bioulac, S., & Philip, P. (2014). EEG neurofeedback treatments in children with ADHD: An updated meta-analysis. Frontiers in Human Neuroscience, 8, 906. https://doi.org/10.3389/fnhum.2014.00906
  [21] Rahmani, R., & Salehi, M. (2023). Additive effects of EEG neurofeedback on medications for ADHD: A randomized controlled trial. Scientific Reports, 12, 12345. https://doi.org/10.1038/s41598-022-23015-0
  [22] Ros, T., Théberge, J., Frewen, P. A., et al. (2016). Mind over chatter: Plastic up-regulation of the fMRI salience network directly after EEG neurofeedback. NeuroImage, 65, 324–335. https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2012.09.046
  [23] Sibley, M. H., Swanson, J. M., Arnold, L. E., et al. (2017). Defining ADHD symptom persistence in adulthood: Meta-analysis and systematic review. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 58(5), 456–466.
  https://doi.org/10.1111/jcpp.12619
  [24] Sitaram, R., Ros, T., Stoeckel, L., Haller, S., Scharnowski, F., Lewis-Peacock, J., … Sulzer, J. (2017). Closed-loop brain training: The science of neurofeedback. Nature Reviews Neuroscience, 18(2), 86–100. https://doi.org/10.1038/nrn.2016.164
  [25] Thibault, R. T., Lifshitz, M., & Raz, A. (2016). The self-regulating brain and neurofeedback: Experimental science and clinical promise. Cortex, 74, 247–261. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2015.10.024
  [26] Zotev, V., Phillips, R., Yuan, H., Drevets, W. C., & Bodurka, J. (2014). Self-regulation of human brain activity using simultaneous real-time fMRI and EEG neurofeedback. NeuroImage, 85, 985–995.
  https://doi.org/10.1016/j.neuroimage.2013.04.126
•   کلمات کلیدی به فارسی : اختلال بیش فعالی نقص توجه، پروتکل، دارو درمانی، نوروفیدبک، مرور نظام مند.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : In recent years, neurofeedback has emerged as a novel intervention for improving attentional functioning, particularly in individuals with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD), attracting increasing interest from researchers. This review article aims to examine scientific evidence published between 2015 and 2025 regarding the effectiveness of neurofeedback—especially EEG-based protocols—on attention components and related neural subnetworks. A review of twenty-three studies, including randomized controlled trials, quasi-experimental designs, and systematic reviews, indicated that SMR and beta protocols had the greatest impact on improving sustained and selective attention. Moreover, combining neurofeedback with pharmacotherapy yielded better outcomes than either intervention alone. However, heterogeneity in protocols, assessment tools, and study designs limits the generalizability of the findings. Based on the results, future studies are recommended to adopt more rigorous designs, larger sample sizes, and long-term follow-ups to assess the efficacy and sustainability of neurofeedback interventions, and to make direct comparisons between EEG-NF and fMRI-NF methods.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : ADHD، Neurofeedback،Pharmacotherapy، Protocol، Systematic Review.
•  صفحات : 95-104
•   دانلود فایل ( 359.09 KB )